Opracowano na podstawie książki: Sablin I. 2018. The Rise and Fall of Russia's Far Eastern Republic, 1905–1922: Nationalisms, Imperialisms, and Regionalisms in and after the Russian Empire. Routledge, 312 s.
Głównym deklarowanym celem zarówno bolszewików, jak i ich przeciwników było zachowanie Dalekiego Wschodu dla państwa rosyjskiego.
Trzy podmioty imperialne, które stały się głównymi nośnikami nowego imperializmu w XX wieku, a mianowicie USA, Japonia i ZSRR, pozostawały ze sobą w bezpośrednim kontakcie w regionie Azji i Pacyfiku. Co więcej, Republikę Dalekiego Wschodu można interpretować jako jedno z pierwszych «wolnych państw», które w latach 1918-1922 Rosja Sowiecka, Japonia i Stany Zjednoczone starały się włączyć do swoich nieformalnych imperiów za pomocą mechanizmów polityczno-gospodarczych. Ponadto w roku 1920 Republika Dalekiego Wschodu nadal była uważana za kanał eksportu światowej rewolucji do Azji Wschodniej – rewolucji, która bezpośrednio wskazywała na podporządkowanie «wyzwolonych» narodów mongolskich i (ostatecznie) koreańskich bolszewikom jako centrum nowej jednostki imperialnej w jej formalnej (ZSRR) i nieformalnej (Komintern) postaci.
Chociaż Republika Dalekiego Wschodu odegrała ważną rolę w stosunkach Moskwy z zagranicą, koncepcja jej powstania nie została opracowana w Moskwie. Moskiewskie kierownictwo bolszewickie pozwoliło bolszewikom z Dalekiego Wschodu oraz niebolszewickim aktorom politycznym nasycić ideę republiki komunistyczną treścią polityczną, czyniąc ich tym samym współautorami (jeśli nie głównymi autorami) polityki Moskwy w regionie.
Zgodnie z planem przewodniczącego rządu Republiki Dalekiego Wschodu (DWR) bolszewika Aleksandra Michajłowicza Krasnoszczekowa (Abrama Moisiejewicza Krasnoszczeka), sformułowanym od wiosny do jesieni 1920 r., głównym celem DWR było zakończenie japońskiej interwencji. Ale Republika miała też w założeniu inne cele - miała przełamać blokadę Rosji Sowieckiej i stworzyć bazę dla propagandy Kominternu w Azji Wschodniej, przede wszystkim w Chinach i Korei.
Krasnoszczekow chciał stworzyć państwo Dalekiego Wschodu, związane z Rosją Radziecką, zachowujące jednak autonomię zarówno w sprawach wewnętrznych, jak i zewnętrznych, stając się ośrodkiem działalności rewolucyjnej w Azji Wschodniej.
Ani Tokio, ani Waszyngton nie wierzyły w konstytucjonalizm i suwerenność DWR. Republika nigdy nie została uznana przez żaden kraj z wyjątkiem Rosji Radzieckiej.
Moskwa również traktowała «niepodległość» DWR bez większego szacunku, choć w maju 1920 r. uznała DWR, a w sierpniu 1920 r. potwierdziła swoją decyzję o utworzeniu państwa buforowego. Władimir Iljicz Lenin uważał, że DWR może udowodnić światu, iż bolszewicy potrafią zorganizować i rządzić republiką burżuazyjną.
Zarówno dla socjalistycznej, jak i niesocjalistycznej opozycji wobec bolszewików najważniejszym problemem okazała się polityka zagraniczna. Chłopska większość w przedparlamencie Władywostoku głosowała za uznaniem Ignacego Leonowicza Jurina (Ignacego Gintowt-Dziewałtowskiego), który wspierał Krasnoszczekowa w kwestii utworzenia państwa buforowego, za przedstawiciela całego Dalekiego Wschodu, czyniąc tym samym bolszewików odpowiedzialnymi za istniejące i przyszłe niepowodzenia w polityce zagranicznej.
Ludowy Komisarz Spraw Zagranicznych RFSRR Gieorgij Wasilewicz Cziczerin i Krasnoszczekow uznali, że republika powinna prowadzić tradycyjną politykę zagraniczną, aby pomóc Rosji Sowieckiej wyjść z izolacji dyplomatycznej i gospodarczej. Mimo to jednocześnie oczekiwano, że stanie się ona placówką ponadnarodowej polityki bolszewików mającą na celu rozprzestrzenienie rewolucji światowej na Azję.
W czerwcu 1920 r. Jurin za zgodą Ludowego Komisariatu Spraw Zagranicznych udał się do Republiki Chińskiej. Jego zadaniem było nawiązanie stosunków dyplomatycznych i konsularnych między Republiką Dalekiego Wschodu a Chinami, podpisanie umowy handlowej i rozwiązanie kwestii Kolei Wschodniochińskiej (KWŻD). Ale w rezultacie misja się nie powiodła.
Jurin nie zdołał podpisać porozumienia gospodarczego i konsularnego z Pekinem. Jako warunek wstępny Chińczycy zażądali, aby na ich terytorium nie prowadzono propagandy bolszewickiej. Ponadto Chiny zdecydowały się pozbawić obywateli Rosji eksterytorialnych praw w strefie wykluczenia KWŻD i w innych częściach Chin.
KWŻD przekształcono we wspólne rosyjsko-chińskie przedsiębiorstwo komercyjne, a wszelkie prawa przysługujące eksterytorialnej administracji przekazano władzom chińskim.
Sprzeczności pomiędzy tradycyjną polityką zagraniczną a działaniami Kominternu udaremniły wysiłki DWR zmierzającej do uzyskania uznania międzynarodowego. We wrześniu 1920 roku «Los Angeles Times» napisał, że za próbami uzyskania aprobaty ze strony Pekinu krył się przemyślany plan szerzenia doktryny bolszewickiej w Chinach w celu wypędzenia Brytyjczyków z Indii i całej Azji.
12 maja 1921 r. Jurin został mianowany ministrem spraw zagranicznych DWR.
Misja Ignacego Leonowicza Jurina, działająca w ramach tradycyjnej polityki zagranicznej, miała na celu przywrócenie stosunków dyplomatycznych z Pekinem w kontekście zagrożenia japońskiego, istotnego zarówno dla narodu rosyjskiego, jak i chińskiego. DWR oskarżyła Japonię o plany kolonizacji rosyjskiego Dalekiego Wschodu, co w związku z japońską okupacją Północnego Sachalinu wzbudziło międzynarodową sympatię dla Rosjan jako narodu uciskanego.
10 czerwca 1921 r. Dalekowschodnie Biuro RKP(b) przyjęło uchwałę, że DWR może przystąpić do negocjacji w sprawie koncesji na drewno, surowce mineralne i inne zasoby z rządem japońskim i przedsiębiorcami, a także z innymi cudzoziemcami, aby uniknąć konfliktu zbrojnego z Japonią i zlikwidować ognisko ruchu Białych. Regionalizm Krasnoszczekowa przejawiał się w chęci uczynienia z tych koncesji, o ile to możliwe, źródła korzyści nie tylko politycznych, ale także gospodarczych. Kiedy jednak Cziczerin dowiedział się o uchwale, poinformował Biuro Polityczne, że do końca interwencji Ludowy Komisariat Spraw Zagranicznych uważa wszelkie negocjacje z rządem japońskim lub kapitalistami za niedopuszczalne i niebezpieczne. Zdaniem Cziczerina koncesje mogły stać się «koniem trojańskim» maskującym japońską lub «białą» agresję wobec DWR. Ponadto Cziczerin przyznał, że w zachodniej części dawnego imperium taktyka zapewniania korzyści ekonomicznych obcym mocarstwom już się nie powiodła. Lenin wspierał Cziczerina w jego decyzji dotyczącej odrzucenia planu Dalbiura i odmowie dalszej dyskusji na temat japońskich koncesji do czasu wycofania przez Japonię wojsk z rosyjskiego Dalekiego Wschodu i nawiązania stosunków dyplomatycznych z Czytą i Moskwą. Biuro Polityczne zatwierdziło propozycje Cziczerina, o czym powiadomiono Jurina.
W czerwcu 1921 r., składając sprawozdanie ze swojej misji, Jurin twierdził, że rząd pekiński był już gotowy do podpisania umowy handlowej, ale jego nastroje zmieniły się po utworzeniu zależnego od Japonii Tymczasowego Rządu Amurskiego - alternatywnego do Republiki Dalekiego Wschodu. Jurin uważał, że KWŻD została utracona w wyniku tzw. «Deklaracji Karachana», która w 1919 r. faktycznie przekazała kolej Chinom. Jako «regionalista» i zwolennik Krasnoszczekowa Jurin sprzeciwił się decyzji moskiewskiego kierownictwa o omówieniu kwestii Kolei Wschodniochińskiej podczas negocjacji radziecko-chińskich: uważał, że kwestię tę powinna rozwiązać DWR.
Misja Jurina w Pekinie została nazwana przez jego oponentów «ośrodkiem i organem» propagandy w Chinach, Korei, a nawet Japonii. Bolszewicka działalność propagandowa zaprzeczała polityce zagranicznej DWR i wyrządzała jej szkodę. Bolszewicy próbowali zrzucić winę za zniszczoną gospodarkę na «tzw. interwencjonistów», przeciwko którym wzniecali nienawiść wśród społeczeństwa.
A jednak 4 lipca 1921 r. Rząd DWR wysłał Jurina do Pekinu z nową misją, pozostawiając go na stanowisku Ministra Spraw Zagranicznych.
6 lipca 1921 r. Dalekowschodnie biuro KC RKP(b) większością głosów uznało tę decyzję za nieważną, wskazując, że organizacja partyjna nigdy nie dała Krasnoszczekowowi uprawnień do samodzielnego prowadzenia polityki zagranicznej.
Pomimo oporu Jurina podjęto uchwałę przeciwko Krasnoszczekowowi, a kilka dni później Biuro Polityczne KC RKP(b) odwołało Krasnoszczekowa do Moskwy.
Jednak trudności w komunikacji między Moskwą i Irkuckiem z jednej, a Chinami z drugiej strony pozwoliły Jurinowi, który oficjalnie przebywał w Chinach z misją dyplomatyczną, podporządkować przedstawicielstwo Kominternu w Chinach.
Pomimo dyrektyw kierownictwa moskiewskiego, które nakazywało DWR koordynować z nim wszystkie kwestie polityki zagranicznej, rząd Krasnoszczekowa próbował negocjować z konsulem Japonii w Harbinie.
Uważał, że należy podpisać porozumienie z Japonią, nie czekając na całkowite wycofanie jej wojsk z regionu. Co więcej, Jurin, który nadal pozostawał ministrem spraw zagranicznych, rozpoczął te negocjacje. Pozycja pojednawcza Jurina oburzyła nie tylko bolszewików, ale także umiarkowanych socjalistów, przesiąkniętych ideami narodowymi.
Kryzys został zakończony dzięki odwołaniu Jurina do Moskwy.
Państwo buforowe utworzone przez Krasnoszczekowa pomiędzy wiosną 1920 r. a latem 1921 r. nie osiągnęło zakładanych celów międzynarodowych.
Nie udało się mu przyciągnąć żadnych inwestycji zagranicznych. Jednoczesne odwoływanie się do liberalnych i socjalistycznych poglądów na świat postimperialny doprowadziło do niepowodzeń DWR zarówno w tradycyjnych stosunkach międzynarodowych, jak i w rewolucyjnej propagandzie. Wojska japońskie nie opuściły obwodów nadmorskiego i sachalińskiego, a gotowość Krasnoszczekowa i Jurina do pójścia na rękę Japończykom bez żądania wycofania ich wojsk wywołała oburzenie zarówno w Moskwie, jak i na rosyjskim Dalekim Wschodzie.
Podsumowując: DWR można interpretować jako rodzaj widowiskowego bolszewickiego manewru, zaplanowanego przede wszystkim w celu powstrzymania japońskiej interwencji, jak się jednak okazało «widowisko» to nie było ani starannie przygotowane, ani też bezbłędnie zagrane.
Комментариев нет:
Отправить комментарий