O PRZODKACH IGNACEGO GINTOWT-DZIEWAŁTOWSKIEGO

Rozmaite herbarze podają, że protoplastą rodziny Gintowt-Dziewałtowskich herbu Trąby był Narymunt, syn wielkiego księcia litewskiego Giedymina, ale nie ma na to przekonujących dowodów. Oprócz najbardziej znanej, arystokratycznej linii tego rodu, pierwotnie osiadłej w okolicy Wiłkomierza i władającej dobrami Dziewałtów (lit. Deltuva), już w XVI wieku pojawiają się w dokumentach noszące to nazwisko rodziny szlacheckie, w części być może wywodzące się ze stanu bojarskiego, których wzajemne pokrewieństwo jest obecnie trudne bądź niemożliwe do ustalenia. Zasiedlają one tereny Wielkiego Księstwa Litewskiego, również te pozostające poza obszarem rdzennej Litwy, aż po wschodnie granice dawnej Rzeczpospolitej (obecnie obszary Litwy i Białorusi). Z biegiem czasu status materialny tych rodzin staje się coraz bardziej zróżnicowany, od własności kilku wiosek do szlachty nie posiadającej własnych poddanych. 

Od końca XVIII wieku, kiedy tereny WKL znalazły się pod zaborem rosyjskim, władze podejmują rozliczne działania zmierzające do zmniejszenia ilości szlachty, postrzeganej jako ostoja polskości, a więc element buntowniczo nastawiony do władzy. Wielokrotne przeprowadzane akcje legitymizacji doprowadziły do utraty przywilejów u znacznej części reprezentantów tego stanu.

Od XVII wieku przedstawiciele rodzin Gintowtów używają wymiennie nazwisk „Gintowt” vel „Gintowtt”, lub też „Gintowt-Dziewałtowski”, co często uwidacznia się w aktach metrykalnych i innych dokumentach. W II poł. XIX wieku, urodzony w 1821 r. w Wojszkanach koło Kowna Aleksander Gintowt-Dziewałtowski osiąga wysokie stanowiska w hierarchii Kościoła Rzymskokatolickiego, uzyskując tytuł biskupa sufragana płockiego, a następnie arcybiskupa mohylewskiego (1883) i administratora apostolskiego mińskiego. Można przypuszczać, że pod wpływem dumy z posiadania tak szacownego „krewnego” w metrykach kościelnych zubożałych przedstawicieli rodu Gintowtów coraz częściej pojawiają się wpisy z pełnym, dwuczłonowym nazwiskiem, a nawet poprawki i uzupełnienia w starszych metrykach.

 

Pierwsze wiarygodne informacje o bezpośrednich przodkach Ignacego Gintowt-Dziewałtowskiego pochodzą z wieku XVI, jak wynika z dokumentów dołączonych do wywodu szlachectwa rodziny Gintowt-Dziewałtowskich h. Trąby, potwierdzonego dekretem Deputacji Wywodowej Guberni Mińskiej z dnia 6 lutego 1802 roku.

Protoplasta tej gałęzi rodu Jan Paweł Gintowt posiadał potwierdzone dokumentem z dnia 18 marca 1540 roku wieczyste prawo własności do majątku Repla (położonego w powiecie wołkowyskim w Wielkim Księstwie Litewskim). Był również właścicielem dóbr Łubianka w powiecie oszmiańskim, o czym świadczył dołączony do akt sprawy protokół z przebiegu rozprawy spadkowej wszczętej przez małżonkę i synów Jana Pawła w 1589 roku.

Według opracowującego dzieje rodu Gintowt-Dziewałtowskich rosyjskiego historyka i genealoga Aleksandra Konnykh, na przełomie XVI i XVII wieku niewielu przedstawicieli rodziny nosiło imię Jan (jeden z nich - chorąży kowieński, pieczętujący się jednak herbem Leliwa, dziedziczył urząd po ojcu Wojciechu). Jan Paweł, uznany w wywodzie z 6 lutego 1802 roku za protoplastę omawianej gałęzi rodziny, a niewystępujący w innych źródłach, mógł w rzeczywistości nosić tylko jedno imię – Jan. Schemat sporządzony na podstawie dokumentów szlacheckich, oraz wiek dzieci Jana Pawła i jego wnuków pozwalają określić, że szlachcic ten żył w drugiej połowie XVI wieku. Jest bardzo prawdopodobne, że w rzeczywistości chodzi tu o Jana Gintowt-Dziewałtowskiego – wojskiego i stolnika grodzieńskiego (1593-99), pełniącego także obowiązki wójta miasta Grodno i burgrabiego (horodniczego) tamtejszego zamku, a w latach 90. XVI wieku dwukrotnie posła polskiego do Moskwy. Był on synem Mikołaja Dziewałtowskiego (wspomnianego w wydanym w Wilnie w 1654 r. pośmiertnym panegiryku «Głosy Trąb Oyczystych» pióra Zygmunta Lauksmina), wnukiem Stanisława s. Bartłomieja i bratankiem Pawła (syna Stanisława). Nie można wykluczyć, że w procesie zatwierdzania szlachectwa przed Mińską Komisją Wywodową omyłkowo utożsamiono Jana - wojskiego grodzieńskiego z jego wujem Pawłem, skutkiem czego według sporządzonego wywodu protoplasta tej odnogi rodu Gintowt-Dziewałtowskich miałby nosić dwa imiona: Jan Paweł.  

Kolejnym właścicielem majątku został syn Jana Pawła Gintowt-Dziewałtowskiego Wojciech.

Podczas wojny polsko-rosyjskiej, gdy wojska cara Aleksego Michajłowicza zdobyły stolicę WKL - miasto Wilno z okolicami, Wojciech wraz z najmłodszym synem Wawrzyńcem uciekł z Łubianki do Repli, próbując uratować cenne dokumenty rodzinne i majątek ruchomy. Dnia 8 sierpnia 1655 roku ojciec i syn zatrzymali się na nocleg we wsi Cieciorówka leżącej w powiecie grodzieńskim, gdzie zostali zaatakowani przez ludzi wojewodzica grodzieńskiego Stanisława Massalskiego (późniejszego podkomorzego tego powiatu) za odmowę poparcia dla rosyjskich najeźdźców. Wojciech Gintowt został obrabowany i zamordowany, ale na szczęście okrutne pobicie nie doprowadziło do śmierci jego spadkobiercy Wawrzyńca.

W dalszych dokumentach nie ma wzmianki o majątku Repla, natomiast Łubianka przez długie lata należała do tej gałęzi rodu Gintowt-Dziewałtowskich. Z archiwów dowiadujemy się, że syn Wawrzyńca Gintowta Jan oddawał w zastaw ziemię we wsi Kuckuny, która wchodziła w skład dóbr Łubianka.

W roku 1749 syn Jana, Franciszek Gintowt, skarbnik powiatu wiłkomierskiego uzyskał przywilej króla Augusta III przyznający prawo władania folwarkiem Kuźmicze (jego lokalizacja jest obecnie nieznana). Dnia 18 maja 1774 roku syn tegoż Franciszka Gintowta, również skarbnik wiłkomierski Kazimierz Gintowt, otrzymał w drodze darowizny od swojego ojca połowę folwarku Łubianka i poddanych mieszkających we wsi Kuckuny. W 1796 roku właściciele Łubianki mieli 9 chłopów pańszczyźnianych płci męskiej i 7 - żeńskiej.

Lista członków rodziny Gintowtów sporządzona dnia 29 grudnia 1811 roku potwierdza, że na początku XIX wieku Łubianka nadal częściowo należała do synów Kazimierza Gintowta: Józefa, Jerzego i Michała*, choć większa część tego majątku została sprzedana przez nich 13 listopada 1805 r. za 17 tys. złotych polskich oszmiańskiemu sędziemu ziemskiemu Felicjanowi Bieńkuńskiemu. Resztę majątku oddano w zastaw temuż Bieńkuńskiemu, a właściciele przenieśli się do innych miejscowości.

Michał* syn Kazimierza Gintowt-Dziewałtowski, sędzia graniczny powiatu lidzkiego, w 1823 roku ożenił się z dziedziczką dóbr Kiełczewice koło Lublina o powierzchni ponad 2,5 tys. dziesięcin. W 1851 roku został wylegitymowany jako szlachcic w Królestwie Polskim. 

Na cmentarzu przy ul. Lipowej w Lublinie zachował się grób Zygmunta Michała, wnuka Michała Gintowt-Dziewałtowskiego

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Syn Syn Józefa Gintowta, Piotr Jan Gintowt, urodził się 23 czerwca 1814 r. we wsi Wiaże w powiecie oszmiańskim, został ochrzczony w parafii Gudogaje. Uzyskał potwierdzenie szlachectwa postanowieniem Mińskiej deputacji z 12 stycznia 1853 roku, Senat Rządzący Imperium Rosyjskiego zatwierdził to postanowienie dnia 4 czerwca 1853 r. (nr 4204).

Jego syn Ludwik Marian przyszedł na świat 22 lipca 1851 r. w powiecie wileńskim, w dobrach Dubinki hrabiego Tyszkiewicza. Dnia 10 kwietnia 1877 r. w kościele pw. Świętej Katarzyny w Wilnie Ludwik Marian Gintowt-Dziewałtowski zawarł związek małżeński z mieszczanką wileńską Heleną Teresą, córką Beniamina i Sary Bratańskich.

Wpis do Księgi Egzaminów Przedślubnych par. Św. Ducha w Wilnie (do której należała kandydatka do małżeństwa) z podpisami Ludwika Gintowta i Heleny Bratańskiej

Ten blog jest poświęcony ich synowi Ignacemu Gintowt-Dziewałtowskiemu, urodzonemu 14 lipca 1888 r. we wsi Plikiszki, należącej do parafii katolickiej w Kiernowie.